SO‘Z – TILNING MARKAZIY BIRLIGI

SO‘Z – TILNING MARKAZIY BIRLIGI

Authors

  • Ziyoidin Qodirov Andijon davlat universiteti O‘zbek tilshunosligi kafedrasi dotsenti, filologiya fanlari nomzodi

DOI:

https://doi.org/10.54613/ku.v16i.1305

Keywords:

semasiologiya, onomasiologiya, denotat, konnotat, pragmatizm, dublet, enantiosemiya, yaxlit birlik, chegara sema.

Abstract

Maqolada tilning eng markaziy va irratsional birligi hisoblangan so‘z, so‘zning semantik strukturasi o‘rganilgan. So‘zning til-invariant va nutq-variant hodisasi sifatida lingvopoetik, lingvokulturologik, lingvopragmatik, lingvopsixik aspektlarda diaxron, sinxron reallashuvi ko‘rib chiqilgan. So‘zning shakl, ma’no va funksiya xususiyati, ularning o‘zaro teng qimmat asosida bir-birini taqozo va inkor qilishi, so‘zning markaziy va periferik ma’nolari tavtologik tahlil qilingan. Shuningdek, so‘zning til tizimidagi markaziy o‘rni, uning mazmuniy va struktur xususiyatlari lingvistik nuqtai nazardan tahlil qilinadi. So‘zning tilning asosiy birliklari — fonema, morfema, gap va matn bilan o‘zaro munosabati ochib berilib, uning nomlash, ifodalash va kommunikativ vazifalari ilmiy asosda yoritiladi. Maqolada turli lingvistik maktablarning so‘z tabiatiga oid qarashlari tahlil qilinib, til tizimida so‘zning markaziy birlik sifatida shakllanishi va til taraqqiyotidagi o‘rni bo‘yicha xulosalar ishlab chiqiladi.

Foydalanilgan adabiyotlar:

1. Qodirov Z. O'zbеk tilining dialеktologik ustqurmasi. https://www.ajhuman.uz/article/476572319202/abstract.

2. Аxманова О. Словарь лингвистических терминов. – Москва: Издательство Советская энциклопедия, 1966. – 606 с.

3. Березин Ф.М. История лингвистических учений. – Москва: Высшая школа, 1984. – 319 с.

4. Есперсен О. Философия грамматики / Пер. с англ. В.В.Пассека и С.П.Сафроновой. – Москва: Издательство иностранной литературы, 1958. – 404 с.

5. Кондрашов Н.А. История лингвистических учении. – Москва: Просвещение, 1979. – 224 с.

6. Қодиров З. Ўзбeк тили грамматик категорияларининг систем тадқиқи. – Тошкeнт: Innovatsiya-Ziyo, 2021. – 102 б.

7. Неъматов Ҳ., Расулов Р. Ўзбек тили систем лексикологияси асослари. – Тошкeнт: Ўқитувчи, 1995. – 128 б.

8. Нурмонов A. Танланган асарлар. III жилдлик, 1-жилд. – Тошкент: Akademnashr, 2012. – 416 б.

9. Нурмонов A. Танланган асарлар. III жилдлик, 2-жилд. – Тошкент: Akademnashr, 2012. – 448 б.

10. Нурмонов A. Танланган асарлар. III жилдлик, 3-жилд. – Тошкент: Akademnashr, 2012. – 376 б.

11. Нурмонов А., Искандарова Ш. Тилшунослик назарияси. – Тошкeнт: Фан, 2008. – 176 б.

12. Потебня А.А. Из записок по русской грамматике. В 4 т. Т. I–II. – Москва: Просвещение, 1958. – 536 с.

13. Содиқов А., Абдуазизов А., Ирисқулов М. Тилшуносликка кириш. – Тошкeнт: Ўқитувчи, 1981. – 266 б.

14. Усмонов С. Умумий тилшунослик. – Тошкeнт, Ўқитувчи, 1972. – 208 б.

15. Ҳожиев А. Лингвистик терминларнинг изоҳли луғати. – Тошкент: Ўқитувчи, 1985. – 144 б.

16. https://www.researchgate.net/publication/395734115_Hozirgi_ozbek_adabiy_tili_Darslik_-_Toshkent_METODIST_NASHRIYOTI_2025_-_336_b.

17. https://utppublishing.com/journal/ijsll.

Published

2025-11-10

Iqtiboslik olish

Qodirov , Z. (2025). SO‘Z – TILNING MARKAZIY BIRLIGI. QO‘QON UNIVERSITETI XABARNOMASI, 16, 71–75. https://doi.org/10.54613/ku.v16i.1305
Loading...