PRAGMATIK LAKUNALAR: NUTQ ODATLARI VA ILTIFOT STRATEGIYALARI

PRAGMATIK LAKUNALAR: NUTQ ODATLARI VA ILTIFOT STRATEGIYALARI

Authors

  • Sherzod Latipov Farg‘ona davlat universiteti, Amaliy ingliz tili kafedrasi o‘qituvchisi

DOI:

https://doi.org/10.54613/ku.v16i.1296

Keywords:

pragmatik lakuna, iltifot strategiyalari, nutq aktlari, kross-madaniy pragmatika, madaniy skriptlar, relevans nazariyasi.

Abstract

Maqolada pragmatik lakunalar nutq odatlari, illokutiv kuch va iltifot me’yorlari darajasidagi nomuvofiqliklar sifatida talqin etiladi. Tadqiqot Grice kooperativ prinsipi va implikatura nazariyasi, Brown va Levinsonning iltifot modeli, CCSARP loyihasi doirasidagi kross-madaniy pragmatika ishlari hamda Sperber va Wilsonning relevans nazariyasiga tayangan holda o‘zbek–turk va ingliz tillaridagi muloqot ssenariylarini qiyoslaydi. Uzoq salomlashuv, takroriy takliflar, “Qayerga?” kabi savollar, shuningdek, ingliz tilidagi yumshatilgan buyruqlar (“You might want to…”) turli madaniy skriptlar doirasida turlicha talqin qilinishi ko‘rsatiladi. Metodologik jihatdan maqola adabiyotlar tahlili, nutq aktlari bo‘yicha kross-kultural tadqiqotlar ma’lumotlari va o‘zbek nutqiy amaliyotini madaniy skriptlar tilida qayta konseptualizatsiya qilishga tayanadi. Xulosa sifatida pragmatik lakunalar leksik mos kelmaslikdan ko‘ra chuqurroq – qadriyatlar ierarxiyasi, “yuz” (face) tushunchasi va shaxsiy hududga aralashish chegaralaridagi farqlar bilan bog‘liq ekani isbotlanadi.

Foydalanilgan adabiyotlar:

1. Blum-Kulka, Shoshana, and Juliane House. “Cross-Cultural and Situational Variation in Requesting Behavior.” Cross-Cultural Pragmatics: Requests and Apologies, edited by Shoshana Blum-Kulka, Juliane House, and Gabriele Kasper, Ablex, 1989, pp. 123–154.

2. Blum-Kulka, Shoshana, and Elite Olshtain. “Requests and Apologies: A Cross-Cultural Study of Speech Act Realization Patterns (CCSARP).” Applied Linguistics, vol. 5, no. 3, 1984, pp. 196–213.

3. Blum-Kulka, Shoshana, Juliane House, and Gabriele Kasper, editors. Cross-Cultural Pragmatics: Requests and Apologies. Ablex, 1989, 300 pp.

4. Brown, Penelope, and Stephen C. Levinson. “Universals in Language Usage: Politeness Phenomena.” Questions and Politeness: Strategies in Social Interaction, edited by Esther N. Goody, Cambridge UP, 1978, pp. 56–310.

5. Brown, Penelope, and Stephen C. Levinson. Politeness: Some Universals in Language Usage. Cambridge UP, 1987, 345 pp.

6. Faerch, Claus, and Gabriele Kasper. “Internal and External Modification in Interlanguage Request Realization.” Cross-Cultural Pragmatics: Requests and Apologies, edited by Shoshana Blum-Kulka, Juliane House, and Gabriele Kasper, Ablex, 1989, pp. 221–247.

7. Grice, H. Paul. “Logic and Conversation.” Syntax and Semantics: Speech Acts, vol. 3, edited by Peter Cole and Jerry L. Morgan, Academic Press, 1975, pp. 41–58.

8. House, Juliane, and Dániel Z. Kádár. Cross-Cultural Pragmatics. Cambridge UP, 2021, xvi + 286 pp.

9. Rintell, Ellen M., and Catherine J. Mitchell. “Studying Requests and Apologies: An Inquiry into Method.” Cross-Cultural Pragmatics: Requests and Apologies, edited by Shoshana Blum-Kulka, Juliane House, and Gabriele Kasper, Ablex, 1989, pp. 248–272.

10. Sperber, Dan, and Deirdre Wilson. Relevance: Communication and Cognition. 2nd ed., Blackwell, 1995, viii + 326 pp.

11. Wierzbicka, Anna. “‘Cultural Scripts’: A Semantic Approach to Cultural Analysis and Cross-Cultural Communication.” Pragmatics and Language Learning, Monograph Series, vol. 5, edited by Lawrence Bouton and Yamuna Kachru, University of Illinois, 1994, pp. 1–24.

12. Wierzbicka, Anna. Cross-Cultural Pragmatics: The Semantics of Human Interaction. 2nd ed., Mouton de Gruyter, 2003, xxxvii + 502 pp.

Published

2025-11-10

Iqtiboslik olish

Latipov, S. (2025). PRAGMATIK LAKUNALAR: NUTQ ODATLARI VA ILTIFOT STRATEGIYALARI. QO‘QON UNIVERSITETI XABARNOMASI, 16, 44–46. https://doi.org/10.54613/ku.v16i.1296
Loading...