KONSTRUKSION GRAMMATIKANING KOGNITIV TILSHUNOSLIKKA QO‘SHGAN HISSASI VA FARQLARI

KONSTRUKSION GRAMMATIKANING KOGNITIV TILSHUNOSLIKKA QO‘SHGAN HISSASI VA FARQLARI

Authors

  • Malikaxon Komilova Qo‘qon universiteti Jahon tillari kafedrasi o‘qituvchisi

DOI:

https://doi.org/10.54613/ku.v14i.1162

Keywords:

konstruksion grammatika, kognitiv tilshunoslik, konstruksiya, bilish jarayonlari, metafora, metonimiya, konseptual model, diskurs, shakl-semantik birlik, madaniy kontekst

Abstract

Ushbu maqolada zamonaviy lingvistika yo‘nalishlaridan biri bo‘lgan konstruksion grammatika hamda kognitiv tilshunoslik o‘rtasidagi uyg‘unlik va farqlar tahlil qilinadi. Konstruksion grammatika “konstruksiya”ni asosiy lingvistik birlik sifatida qarar ekan, so‘z, so‘z birikmasi va grammatik shakllarning shakl-semantik xususiyatlarini chuqur o‘rganishni maqsad qiladi. Kognitiv tilshunoslik esa bu shakllar ortida yotgan bilish jarayonlari, metafora va metonimiyaga asoslangan ma’no transferlari, madaniy kontekst hamda konseptual strukturalarni sharhlaydi. Mazkur uyg‘unlashuv tilda kuzatiladigan o‘zaro bog‘liq jarayonlarning to‘liq va izchil tahlil qilinishiga xizmat qiladi. Konstruksion yondashuv real nutq strukturalarining vazifaviy va funksional tomonlarini yoritib bersa, kognitiv yondashuv ularning mental asoslarini izohlashni taklif etadi. Natijada tilshunoslikdagi nazariy ko‘lam yanada kengayib, kommunikativ jarayonning shakl-semantik va bilish-ma’no jihatlari yaxlit holda tadqiq etilishiga imkon yaratiladi. Bunday integratsiya orqali lingvistik xulosalarni madaniy, psixologik va ijtimoiy omillar bilan ham bog‘lash imkoni tug‘iladi, natijada til fenomenining murakkab tabiatini yaxlit tarzda tushunish imkoniyati aniq ifodalanadi.

Foydalanilgan adabiyotlar:

Lakoff G. Women, Fire, and Dangerous Things: What Categories Reveal About the Mind. — Chicago: University of Chicago Press, 1987. — 614 p.

Fillmore C. J. Frame Semantics // The Linguistic Society of Korea (Ed.). Linguistics in the Morning Calm. — Seoul: Hanshin, 1982. — P. 111–137.

Goldberg A. Constructions: A Construction Grammar Approach to Argument Structure. — Chicago: University of Chicago Press, 1995. — 265 p.

Chomsky N. Aspects of the Theory of Syntax. — Cambridge (MA): The MIT Press, 1965. — 251 p.

Lakoff G., Johnson M. Metaphors We Live By. — Chicago: University of Chicago Press, 1980. — 242 p.

Fillmore C. J., Kay P., O‘Connor M. Regularity and Idiomaticity in Grammatical Constructions: The Case of Let Alone // Language. — 1988. — Vol. 64, №3. — P. 501–538.

Croft W., Cruse D. A. Cognitive Linguistics. — Cambridge: Cambridge University Press, 2004. — 356 p.

Komilova, M. (2024). LANGUAGE AND SOCIAL INEQUALITY: A PRAGMATIC PERSPECTIVE. University Research Base, 809-813.

Komilova, M. (2024). THE POWER OF CONCEPTS: EXPLORING THEMES AND THEIR MANIFESTATIONS IN LITERARY TEXTS. University Research Base, 814-817

Published

2025-03-30

Iqtiboslik olish

Komilova, M. (2025). KONSTRUKSION GRAMMATIKANING KOGNITIV TILSHUNOSLIKKA QO‘SHGAN HISSASI VA FARQLARI. QO‘QON UNIVERSITETI XABARNOMASI, 14, 195–198. https://doi.org/10.54613/ku.v14i.1162

Issue

Section

Filologiya / Philology
Loading...