FORMATIV BAHOLASH ORQALI 3-SINF OʻQUVCHILARINI TANQIDIY FIKRLASHGA OʻRGATISH USULLARI

Odil Parpiyev; Hamidjon Pozilov

doi:10.54613/ku.v13i.1055

FORMATIV BAHOLASH ORQALI 3-SINF OʻQUVCHILARINI TANQIDIY FIKRLASHGA OʻRGATISH USULLARI

Authors

Odil Parpiyev Ta’lim kafedrasi katta oʻqituvchisi
Hamidjon Pozilov Qo‘qon universiteti xodimi

DOI:

https://doi.org/10.54613/ku.v13i.1055

Keywords:

Formativ baholash, tafakkur, tanqidiy fikrlash, mantiq, muammo, diqqat, jarayon, didaktika, oʻzlashtirish, qobiliyat, maqsad, mazmun, shakl, metod va usullar, vosita va motivlar, boshlangʻich taʼlim, “4 K modeli”.

Abstract

Boshlangʻich sinf oʻquvchilarining bilim darajasi hamda oʻzlashtirish jarayonini doimiy baholab borish ta’lim-tarbiya samaradorligini ta’minlovchi muhim omillardan biri sanaladi. Bunda muvaffaqiyatga erishish vositasi sifatida formativ baholashdan foydalaniladi. Ushbu maqolada formativ baholash orqali 3-sinf oʻquvchilarini tanqidiy fikrlashga oʻrgatish hamda mantiqiy, ijodiy tafakkurini rivojlantirish usullari rivojlangan mamlakatlar tajribasi, pedagogika sohasidagi olimlarning ilmiy tadqiqotlari natijalari asosida atroflicha oʻrganildi.

Qolaversa, oʻquvchilarda tanqidiy fikrlashni shakllantirish boʻyicha maxsus tizimli ishlarga ehtiyoj borligi, buning uchun oʻquvchilarni maxsus tayyorlash zarurligi koʻrsatib oʻtilgan. Oʻquvchilarning tanqidiy fikrlash qobiliyatini rivojlantirishda ularning obyektiv va subyektiv munosabatlarini rivojlantirish bilan birga dars jarayonidagi didaktik topshiriqlar, turli metodikalar, oʻquvchilarga pedagogik taʼsir koʻrsatish mexanizmlarini ishlab chiqish talab etiladi. Mazkur maqola ustida ishlash jarayonida kuzatish, soʻrovnoma, test va empirik tadqiqot metodlaridan foydalanilgan.

Foydalanilgan adabiyotlar:

Mirziyoev Sh.M. “Buyuk kelajagimizni mard va olijanob xalqimiz bilan birga quramiz”. Toshkent: “O‘zbekiston”, 2017.

O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyevning O‘qituvchi va murabbiylar kuniga bag‘ishlangan tantanali marosimdagi nutqi. 30.09.2020.

O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining Farmoni, 11.05.2022 yildagi PF-134-son. (https://lex.uz/docs/-6008663?ONDATE=11.05.2022%2000)

O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining Farmoni, 29.04.2019 yildagi PF-5712-son. (https://lex.uz/docs/-4312785)

O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining Farmoni, 29.10.2020 yildagi PF-6097-son. (https://lex.uz/docs/-5073447)

O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining qarori, 31.12.2019 yildagi 1059-son. (https://lex.uz/docs/-4676839)

Oʻzbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyevning Oliy Majlisga Murojaatnomasi, 24.01.2020. (https://president.uz/oz/lists/view/3324).

M.E.Toirova / O‘qish savodxonligi. / Umumiy o‘rta ta’lim maktablarining 3-sinf uchun mashq daftari. / Toshkent: “Novda Edutainment”, 2023. 80 b.

Baynazarova D.D., Toirova M.E. / Ona tili. Umumiy o‘rta ta’lim maktablarining 3-sinfi uchun darslik. IV qism / Toshkent: “Novda Edutainment”, 2023. 96 b.

Moss, Connie M. Advancing formative assessment in every classroom: a guide for instructional leaders / Connie M. Moss and Susan M. Brookhart. 2009. – 165 pages.

E.G‘oziyev. Ontogenez psixologiyasi/darslik /Toshkent: “NIF MSH”, 2020, 288 bet.

G‘oziyev E. G‘. Tafakkur psixologiyasi -Toshkent: O‘qituvchi, 1994,-292 b

Pedagogik konpetentlik (uslubiy qoʻllanma): 5110900 – Pedagogika va psixologiya / -T.: Nizomiy nomidagi TDPU, 2018. - 80 bet.

Braus Dj., Vud D. Invayronmetralnoe obrazovanie v shkolax / per. s angl. M.:NAAEE, 1994. – 103 s.

Olimovich, P. O. (2022). Boshlangʻich sinf oʻquvchilariga sifatli ta’lim berishda interfaol metodlar hamda didaktik oʻyinlarning ahamiyati. Ijodkor oʻqituvchi, 2(22), 1-28.

Brushlinskiy A. V. Sub’ekt: mishlenie, uchenie, voobrajenie. M.: Izdatelstvo Moskovskogo psixologo-sotsialnogo instituta, 2008.- 348 s.

Butenko A.V., Xodos Ye.A. Kriticheskoe mishlenie: metod, teoriya, praktika. Ucheb.-metod. Posobie. M.: Miros, 2002.- 407 s.

Glebova M. V. Osnovi problemi razvitiya produktivnogo mishleniya // Psixologiya, pedagogika, sotsiologiya.. M., 2001.- 272 s.

Gaynazarova, G. A., & oʻgʻli Pozilov, H. I. (2024, March). Tarbiya–ziroatgoh, hosili–bilim jadid pedagogikasida “turkiy guliston yoxud axloq” asari. In Proceedings of International Conference on Modern Science and Scientific Studies (Vol. 3, No. 3, pp. 133-138).

Cаre E., Kim H., Vistа А., Аndersоn K. Educаtiоn system alignment fоr 21st century skills: fоcus on assessment. – Brооkings institutiоn, 2018.

Pozilov, H.I., & Мatnazarova, К.О. (2023). Taʼlim samaradorligini oshirishda boshlang‘ich sinf o‘qituvchisining o‘rni. Qo‘qon universiteti xabarnomasi, 353-355.

Varennikov, Ya. Vospitivat kulturu kriticheskogo mishleniya / Ya.Varennikov // Vissh. obrazovanie v Rossii № 6. – 141 s.

Belkova Ye. A. Aktivnie i innovatsionnie metodi obucheniya. Obuchenie vzroslix Yaroslavl. Akademiya Pastuxova, 2010. - 259 s.

Boritko N.M, Solovtsova I.A.,. Baybakov A.M Pedagogicheskie texnologii. Volgograd: VGIPK RO, 2006.- 369 s.

Butenko A.V., Xodos Ye.A. Kriticheskoe mishlenie: metod, teoriya, praktika. Ucheb.-metod. Posobie. M.: Miros, 2002.- 407 s.

Glebova M. V. Osnovi problemi razvitiya produktivnogo mishleniya // Psixologiya, pedagogika, sotsiologiya.. M., 2001.- 272 s.

Parpiyev, O., & Pozilov, H. (2023, June). Boshlangʻich ta’limda topishmoqlarning ahamiyati. In Конференция: Союз Hауки и Oбразования (Vol. 5, No. 2, pp. 63-74).

Varennikov, Ya. Vospitivat kulturu kriticheskogo mishleniya / Ya. Varennikov // Vissh. obrazovanie v Rossii № 6. – 141 s.

Xоdiyevа Gulhаyо Hаsаn qizi (2024). Bоshlаngʻich tа’limdа 4k mоdelidаn fоydаlаnishning pedаgоgik xususiyаtlаri. Science and innovation, 3 (Special Issue 16), 582-585. doi: 10.5281/zenodo.10682038

Qodirov Rahmon Karimovich (2022). Boshlangʻich sinf oʻquvchilarini tanqidiy fikrlashga oʼrgatishga maxsus tayyorlash zaruriyati. Современное образование (Узбекистан), (8 (117)), 50-54. doi: 10.34920/SO/VOL_2022_ISSUE_8_7

Abdullayeva Sh.A., Roʻziyeva D.I. / Pedagogik diagnostika va korreksiya / Toshkent-2018.

Pedagogik konpetentlik (uslubiy qo‘llanma): 5110900 – Pedagogika va psixologiya / -T.: Nizomiy nomidagi TDPU, 2018. - 80 bet.

Xodjayeva F.O. Oʻquvchilarni tanqidiy fikrlashga oʻrgatish va uning muhim jihatlari. / “Zamonaviy ta’lim” ilmiy-amaliy ommabop jurnali, 2017-yil, № 6, 43-47 b.

Джени Стил, Керт Мередис, Чарльз Темпл. Проект: Чтение и письмо для развития критического мышления. Пособие 1-7. Бишкек, 2000.-235 с.

Кочерга А. В. Взаимосвязь мышления, чувств и воображения в развитии критичности человека / В. Кочерга. Автореф. дис. канд. психол. наук : 19.00.01 Ин-т психологии им. Костюка АПН Украины. – М., 2003.

Терлецкая Л. Критическое мышление как средство развития умений учащихся анализировать и применять информацию / Терлецкая Л. – Материалы международной научно-практической конференции «Развитие навыков критического мышления». 2012.

https://sites.google.com/view/boshlangich-talim-maktabi?usp=sharing

http://modernscience.uz/media/article/188.pdf

https://ahaslides.com/uz/blog/formative-assessment-activities/

https://ahaslides.com/uz/blog/what-is-critical-thinking/

https://cyberleninka.ru/article/n/o-quvchilarning-tanqidiy-fikrlash-qobiliyatini-rivojlantirish-texnologiyasi

https://cyberleninka.ru/article/n/talim-sifat-samaradorligini-oshirishda-xalqaro-tajribalardan-foydalanish

https://cyberleninka.ru/article/n/tanqidiy-tafakkur-tushunchasining-metodologik-asoslari-va-o-ziga-xos-xususiyatlari/viewer

https://elibrary.ru/item.asp?id=48403310

https://help.kundalik.com/hc/uz/articles/10340142460188-Formativ-baholash

https://idum.uz/uz/archives/20111

https://lex.uz/uz/docs/-6476175

https://louisville.edu/ideastoaction/-/files/featured/halpern/critical-thinking.pdf